Όπως σε όλη την Ελλάδα, έτσι και στην Ύδρα ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα τοπικά ήθη και έθιμα,
που τηρούνται παραδοσιακά και παρακολουθούνται από χιλιάδες επισκέπες, κάθε χρόνο στο νησί μας.

Το καλωσόρισμα του καινούριου χρόνου

Την Πρωτοχρονιά, οι πόρτες των σπιτιών μένουν όλη τη μέρα ανοιχτές για να υποδεχτεί ο νοικοκύρης τον πρώτο επισκέπτη που θα μπει απρόσκλητος στο σπίτι.

Ο νοικοκύρης καλωσορίζει τον επισκέπτη, του κρεμάει με κορδέλα στο λαιμό το πρωτοχρονιάτικο δώρο του και τον καλεί στο γιορτινό τραπέζι.

Τα Θεοφάνεια στην Ύδρα

Ο αγιασμός στην Ύδρα, τα παλιά τα χρόνια, γινότανε την Παραμονή των Φώτων, για να εκδιωχθούν οι καλλικάντζαροι.

Όλες οι νοικοκυρές της Ύδρας, την παραμονή των Θεοφανείων εκκλησιαζόντουσαν στο Μεγάλο Αγιασμό και μετά το τέλος της Λειτουργίας, με κανάτι μετέφεραν τον αγιασμό στα σπίτια τους, όπου αγίαζαν κάθε γωνιά του σπιτιού τους, καθώς τις στέρνες και τα πηγάδια τους. Τον υπόλοιπο αγιασμό τον φύλλασσαν στο εικονοστάσι για την υπόλοιπη χρονιά.

Επίσης την Παραμονή των Φώτων οι ιερείς όλων των ενοριών της Ύδρας, αγιάζανε τα σπίτια, τα καταστήματα και τα καΐκια των ενοριτών τους.

Την ημέρα των Θεοφανείων, μετά το τέλος της ακολουθίας του Μεγάλου Αγιασμού, εσχηματίζετο μεγάλη λιτανευτική πομπή με ψαλμωδίες και δεήσεις, η οποία κατευθυνόταν, μέσω των παλαιών συνοικιών της Ύδρας - Κιάφας-Γκουρμάδας - έως την πλατεία των Καλών Πηγαδίων, όπου οι ιερείς του νήσιού τελούσαν τον αγιασμό των δύο πηγαδίων.

Κοντά στο μεσημέρι, η Λιτανεία έφτανε στο βορεινό μώλο του λιμανιού, μέσω της κεντρικής οδού Ανδρέα Μιαούλη, οπότε ο Σταυρός δεμμένος με κορδέλα, έπεφτε στη θάλασσα από τα χέρια του Δεσπότη, για να καθαγιασθούν τα ύδατα. Ο Δεσπότης έψελνε το "Εν Ιορδάνη..." και έριχνε τον Σταυρό στη θάλασσα, αφήνοντας τρία περιστέρια.

Με την κατάδυση του Σταυρού στη θάλασσα αρκετοί υδραίοι έπεφταν για να πιάσουν τον Σταυρό. Κατόπιν επεστρέφαν όλοι μαζί στη Μητρόπολη για να προσκυνήσουν τον Σταυρό που άγιασε τα νερά για να δώσει υγεία, καλές θάλασσες αλλά και καλά ταξίδια στους θαλασσινούς.

Τα παιδιά που έπεφταν στη θάλασσσα για τον Σταυρό, τον έπερναν και τον περιέφεραν στα μαγαζιά, αλλά και στα σπίτια για υγεία και προκοπή και οι πιστοί τα ασήμωναν και τα φιλοδωρούσαν

Ο καθαγιασμός των υδάτων γινότανε και από τους ενορίτες της Εκκλησίας του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου Καμινίου στο λιμάνι του Καμινίου, από το 1963.

H λιτανευτική πομπή για τον καθαγιασμό στα Καλά πηγάδια

 

H περιφορά του Επιταφίου στα Καμίνια και οι Επιτάφιοι στην Ύδρα

Από τα πιο όμορφα και τα πιο γραφικά Υδραίϊκα έθιμα είναι η περιφορά του Επιταφίου, μέσα στη θάλασσα, που γίνεται με μεγάλη ευλάβια το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής στα Καμίνια.

Εκεί η πομπή του Έπιταφίου, μετά από την περιφορά της στην συνοικία, καταλήγει στη θάλασσα, μπαίνουνε οι βαστάζοι ίσαμε τα γόνατα σε αυτή και ακουμπάνε τα πόδια του Επιταφίου στο νερό για να ευλογηθούν και να καθαγιαστούν τα νερά. Στη συνέχεια γίνεται δέηση υπέρ των ναυτικών που ταξιδεύουν, για ήσυχα ταξίδια και καλό γυρισμό.

Το έθιμο πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στα Καμίνια κατά το έτος 1923 και από τότε το έθιμο επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο, σύμφωνα με την παράδοση.

Ξεκίνησε από τους σφουγγαράδες των Καμινίων, των οποίων τα σφουγγαράδικα καΐκια αναχωρούσαν μετά την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως και επέστρεφαν κοντά στην ημέρα της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.

Το θέαμα είναι μεγαλοπρεπές, φαντασμαγορικό και κάθε Μεγάλη Παρασκευή παρακολουθείται με κατάνηξη και ευλάβια από όλους τους ενορίτες και πολλούς ξένους που έρχονται στα Καμίνια για να παρακολουθήσουν ειδικά το έθιμο αυτό.

Η περιφορά του Επιταφίου στα Καμίνια γίνεται νωρίτερα απ' ό,τι στη Χώρα, για να μπορέσουν οι επισκέπτες να δουν όλα τα έθιμα.

Στην πόλη της Ύδρας, μετά την ακολουθία των Μεγάλων Ωρών της Αποκαθηλώσεως, οι καμπάνες των ενοριών σημαίνουν πένθημα. Πρώτη σημαίνει η Μεγάλη Καμπάνα του Μοναστηριού και ακολουθούν οι καμπάνες των υπολοίπων ενοριών, της Αγίας Βαρβάρας, της Υπαπαντής και του Αγίου Δημητρίου. Όλοι οι Επιτάφιοι συγκεντρώνονται στη βόρεια είσοδο της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου, στην πλατεία Π. Κουντουριώτη και ακολουθεί η Περιφορὰ των Επιταφίων μέσα από τα πλακόστρωτα δρομάκια της Πόλης της Ύδρας.

 

Η Ανάσταση και το Πάσχα στην Ύδρα

Η Ανάσταση γίνεται μέσα σε κατανοικτική ατμόσφαιρα, στο φως των κεριών, σε όλες τις Εκκλησίες του νησιού, έχει ιδιαίτερο χρώμα και τελειώνει με το παραδοσιακό ψήσιμο του οβελία.

 

Το κάψιμο του Ιούδα στην Ύδρα

Όλες οι ενορίες της Ύδρας τελούσαν το έθιμο του καψίματος του Ιούδα, από πολύ παλιά, μετά τον εσπερινό της Αγάπης, ανήμερα την Κυριακή του Πάσχα. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των ενοριών ήταν μεγάλος και μάλιστα, κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, οι εκκλησίες έβγαζαν δίσκο, προκειμένου να καλυφθούν τα έξοδα για το έθιμο.

Η προετοιμασία για την κατασκευή του Ιούδα άρχιζε πολύ πριν από τη Μεγάλη Εβδομάδα. Τον φτιάχνανε στο μπόϊ σωστού άνδρα και τον ντύνανε απ΄έξω με εβραϊκά ρούχα. Τον παραγιομίζανε με άχυρα μέσα στα οποία βάζανε στρακαστρούκες και ρουκέτες, για να γίνει μεγάλος βουηχτός.

Το ενα του χέρι, το αριστερό, το κάνανε τεντωτο στη γραμμή του ώμου, με το δείκτη του χεριού αυτού, που λέγεται λιχανός, να δείχνει, και τα άλλα δάκτυλα μαζεμένα σε γροθιά.

Από το τεντωμένο αυτό δάκτυλο του κρεμάγανε μία σακουλίτσα, που είχε μέσα τα τριάκοντα αργύρια της προδοσίας. Το άλλο του χέρι, το δεξιό, το υψώνανε και τα κάνανε σαν κουλούρι, ώστε ο λιχανός του τεντωμένος να ακουμπάει στο μηνίγγι του Ιούδα.

Το πρωϊ της Κυριακής του Πάσχα, περιτριγύριζαν τον Ιούδα, καβάλα ανάποδα σε άλογο, με βαρελότα και πετροπόλεμο, προτού τον στήσουν στο ικρίωμα που θα τον καίγανε.

Το απόγευμα μετά τον εσπερινό, όλα τα παλληκάρια της κάθε ενορίας, που είχανε τα παλιά ντουφέκια, καραμπίνες, τρουμπόνια, καρυοφύλλια και άλλα, παίρνανε τον παπά και όλους τους ενορίτες και πηγαίνανε στον λάκκο που τον είχανε στήσει, τον εκτελούσανε και τον καίγανε.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η εκτέλεση και το κάψιμο του Ιούδα γίνεται πλέον στο λιμάνι της Ύδρας. στον λιμενοβραχίονα μπροστά από τη Σχολή των Εμποροπλοιάρχων.

 

Ο παραδοσιακός Υδραίϊκος γάμος

Ο παραδοσιακός Υδραίϊκος γάμος, ξεκινάει με το "στρώσιμο του κρεβατιού", στο οποίο φίλοι και συγγενείς προσφέρουν χρηματικά ποσά για το στήσιμο του νέου νοικοκυριού.

Την παραμονή του γάμου γίνεται το "λούσιμο της νύφης" από δύο παντρεμενες γυναίκες και στη συνέχεια, το "χτένισμα της νύφης" λίγες ώρες πριν από το γάμο.

Συχνά η νύφη αντί νυφικού φοράει την παραδοσιακή υδραίϊκή φορεσιά (κοντογούνι από μεταξωτό βελούδο, μακριά φούστα με πτυχές και κεντητό μεταξωτό μαντίλι στο κεφάλι).

Τέλος μετά από την τελετή του γάμου γίνεται γλέντι με τα παραδοσιακά τοπικά όργανα, που είναι το βιολί και το λάουτο.

 

Ο Αρραβώνας στην παλιά Ύδρα

Στα παλιά τα χρόνια στην Ύδρα αραβωνιάζανε τους νέους από 16, 17 ή 18 χρονών και τα κορίτσια από 12.  Όταν καμμιά φορά μετανοιώνανε ή ο νέος ή το κορίτσι σαν μεγαλώνανε και διαλύανε τον αραβώνα τους, τότε εκείνος, που γινότανε η αφορμή να διαλυθεί ο αραβώνας επλήρωνε στον άλλονε ένα ποσόν που το ωρίζανε κείνες τις στιγμές, σαν πρόστιμο ας πούμε. Από 18 χρονών τα αγόρια και από 14 τα κορίτσια παντρευόντουσαν.

 Όσοι παντρευόντουσαν μετά την ηλικία αυτή, προκαλούσανε τα σχόλια και τα γέλια των άλλων οι οποίοι τους ωνομάζανε "γεροντοπαλήκαρα" και "γεροντοκοπέλες". Ο πατέρας της κόρης σε μεγάλη κλίμακα έβγαινε να ζητήση το γαμπρό, και χωρίς τη γνώμη αυτουνού γάμος δεν εσκάρωνε ούτε και στερέωνε. Μα αν η κόρη ήτανε ορφανή,  τότε τα χρέη του πατέρα της στον αραβώνα και στον γάμο τα εκάνανε τ΄αδέλφια της και προ πάντων ο μεγάλος.  

Ποτέ Υδραιοτάκι δεν παντρευότανε, αν δεν πάντρευε πρώτα τις αδελφάδες του.  Μεγάλη ντροπή νομιζότανε το να παντρευεί ο νέος πριν παντρευεί η αδελφή του. Κάθε παλληκάρι είχε την αντίστοιχη "μπροσκοπέλλα" του. Έπρεπε να παντρέψη αυτήνε κι έπειτα να παντρευτή αυτός. Τότε εκτιμιότανε πολύ κι ήτανε γαμπρός περιζήτητος. Μέχρι σήμερα βλέπουμε ακόμα να παντρεύεται η πρώτη κόρη πρώτα κι ύστερα απ΄αυτήνε ο πρώτος γυιός κι έπειτα οι υπόλοιποι με τη σειρά τους. 

Άν ήτανε ένας αδελφός μέσα σε πολλές αδελφάδες, τότε το υπερήφονο και τίμιο παλληκάρι, γινότανε σκλάβος, χαμάλης, χίλια κομμμάτια να προικίση και να παντρέψη όλες πρώτα και μετά να πάρει σειρά αυτός. Σαν η ορφανή κόρη δεν είχε αδελφούς, τότε όλα τα χρέη του αραβώνα και του γάμου τα έπαιρνε απάνω της η χήρα μάνα. Πρώτα αρχίζανε οι προξενιές και άμα τελείωνε το συνοικέσιο γινότανε ο αραβώνας.

Μαζευόντουσαν, ως τα τώρα, οι γονείς και οι συμπέθεροι του γαμπρού και πηγαίνανε στο σπίτι της νύφης.  Εκεί ο πατέρας του γαμπρού έδινε στη νύφη ένα χρυσό δακτυλίδι και της κρεμούσε στο λαιμό ασημένια νομίσματα.  Όταν πλουτίσανε από την ναυτιλία, τότε εκτός από τη βέρα έδινε στη νύφη και άλλα δακτυλίδια με διαμάντια, πιρλάντια και άλλα πολύτιμα πετράδια για στολίδια και της κρεμούσε στο λαιμό χρυσές ντούπες και φλουριά.

Έπειτα όμως, σαν πολιτιστίκανε με τους Ευρωπαίους, ο πεθερός κρεμούσε στης νύφης του το λαιμό πολύτιμους σταυρούς ή περιδέραια με διαμάντια και μαργαριτάρια ή σκουλαρίκια πλουμιστά. Ο πατέρας της νύφης έδινε στον γαμπρό δακτύλιον αρραβώνα και αναλόγως του πλούτου και ένα άλλο δακτυλίδι πολυτελείας και αμέσως του έριχνε στον ώμο το μεταξωτό μαντήλι το χρυσοκεντημένο. Το ίδιο εκάνανε στο γαμπρό και οι συμπεθέροι της νύφης. Όλοι με τη σειρά συγγενείας του ρίχνανε στον ώμο το μεταξωτό μαντήλι δίνοντας κι από έναν μπάτσο και του πρόσφερε ο καθένας το δώρο του. Κι ύστερα ακολουθόυσανε βροχή τα κουφέτα, τα ρίζια και τ' ασημένια νομίσματα. Ύστερα από αυτά σερβίρανε γλυκό του κουταλιού, νερά, πιοτά, και από ένα γλύκισμα στο πιατάκι με την μικρή πετσετούλα που την λένε ακόμα ¨κρούσκιζα".

Κατόπιν γινότανε το τραπέζι του αρραβώνα.  Σε αυτό καθόντουσαν όλοι οι συμπέθεροι και κρατούσε όλη τη νύχτα. Γινότανε με βιολιά και άλλα εγχώρια όργανα, με χορούς και με τραγούδια και με χωρατά. Αρχικώς η προίκα ήτανε τιποτένια, κάμποσα ρούχα, τα απαραίτητα έπιπλα της εποχής, τα σένια. Αργότερα άρχισε η προίκα εις χρήμα, στην αρχή λίγη και κατόπιν όλο και περισσότερη. Πιό αργά ακόμη αρχίσανε να δίνουμε προίκα και σπίτια κι άλλων λογιών υποστατικά. Προικοσύμφωνο δεν κάνανε τότε, έφτανε ο λόγος που δίνανε μεταξύ τους τα πεθερικά.  Ο αραβώνας δεν κρατούσε πολύ καιρό.  Κατά το διάστημά του ο γαμπρός επισκεπτότανε τη νύφη, στο σπίτι της υπό την επιτήρηση της μητέρας της.  Την έβγαζε σεργιάνι ή κάνανε βίζιτες στα δικά τους σπίτια, αλλά υπό την συνοδεία, της μητέρας ή ενός αδελφού της.  Επίσης την φίλευε στο σπίτι των γονέων του τις Κυριακές και τις άλλες καλές ημέρες, και της έστελνε δώρα διάφορα.

Ποτέ ο γαμπρός δεν κοιμώτανε στης νύφης το σπίτι.  Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα ή νύφη επισκεπτότανε τακτικά την πεθερά της ή μόνη της, όταν έλειπε ο αρραβωνιαστικός σε ταξείδι ή μαζί με τη μάνα της, όταν εκείνος ήταν στην Ύδρα.  Προσκαλούσε τακτικά τα πεθερικά της στο σπίτι των γονέων της κατά τις εορτές τους και τα φίλευε.  Το ίδιο έκανε και στ' άλλα πρόσωπα της πατρικής οικογένειας του γαμπρού. Όλο το διάστημα του αρραβώνα και τα δύο μέρη ετοιμαζόντουσαν για τον γάμο.   Ο δε γαμπρός έδινε το νέο σπίτι που θα κατοικούσε το ζευγάρι.

Από το βιβλίο ΥΔΡΕΙΚΑ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ του κ. Νικ. Γ. Χαλιορή τ. καθηγητού, 1931
ΥΔΡΑΙΚΑ ΝΕΑ 1969 ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΜΠΑΜΠΗ ΜΩΡΕΣ

 

Το Υδραίϊκο καρναβάλι

Ονομαστό είναι επίσης και το Υδραίϊκο καρναβάλι. Ντόπιοι και ξένοι επισκέπτες συμμετέχουν, διασκεδάζουν και χαίρονται έντονα στο Υδραίϊκο καρναβάλι, με τους μεταμφιεσμένους να περιδιαβαίνουν στα σοκάκια της πόλης την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, έχοντας μπροστά τους τον βασιλιά καρνάβαλο.

Την έναρξη των αποκρεών στην Ύδρα, σηματοδοτούσε κατά τα παλαιά έτη, η ημέρα του εορτασμού της μνήμης του Αγίου Αντωνίου του Μέγα κατά την 17ην Ιανουαρίου.

Την ημέρα αυτή, σε όλες τις γειτονιές της Υδρας, οι καρναβαλιστές άρχιζαν να κτυπούν τύμπανα και ταμπούρλα, αναγγέλοντας το χαρμόσυνο μήνυμα των απόκρεων.

Σήμερα, οι καρναβαλιστές συγκεντρώνονται στην Πλατεία του Ναυάρχου Βότση και από εκεί ανεβαίνουν τα σκαλάκια της οδού Αντωνίου Λυγνού. Μετά το Αρχοντικό του Σαχτούρη, στρίβουν δεξιά και φθάνουν στη Λάκκα του Χίλαρη, όπου πραγματοποιούν την πρώτη τους στάση. Εκεί στήνεται χορός με πατροπαράδοτα νησιώτικα τραγούδια και με την συνοδεία κερασμάτων.
Στη συνέχεια, μέσω της οδού Αντωνίου Κριεζή, που οδηγεί στα Καμίνια και παρακάμπτοντας τη διαδρομή στο ύψος της Εκκλησίας της Θεοτόκου, κατευθύνονται προς την Λάκκα του Τζάθα ή Μπαμπορή.
Προχωρώντας προς την θέση Πεταλίδιζα, κοντά στην Εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας, στρίβουν δυτικά και κατευθύνονται προς το λιμάνι του Καμινίου.

Περνώντας το ποτάμι των Καμινίων καταλήγουν στη Λάκκα του Κόκκορη, όπου πραγματοποιείται δεύτερη στάση με κεράσματα και χορούς. Μετά τη δεύτερη στάση, οι καρναβαλιστές κατευθύνονται προς την Εκκλησία της Αναλήψεως του Καμινίου και ακολουθώντας τον επάνω δρόμο του Καμινίου καταλήγουν στην Λάκκα Γαβρίλη για την Τρίτη και τελευταία στάση της περιφοράς του Καρνάβαλου.

Στη συνέχεια οι καρναβαλιστές, από την Λάκκα του Γαβρίλη, κατηφορίζουν μέχρι την οδό Αντωνίου Λιγνού, για να φθάσουν πάλι στην πλατεία του Ναυάρχου Βότση και από εκεί η παρέλαση του Καρνάβαλου, με τύμπανα και νταούλια, πηγαίνει στην παραλία της Ύδρας, όπου στήνεται χορός με νησιώτικα παραδοσιακά και άλλα ξενόφερτα τραγούδια.

Στο τέλος, ο καρνάβαλος, μετά την Παραλία της Ύδρας, περνά από την οδό του Γεωργίου Σαχτούρη και καταλήγει στην ταβέρνα "Ξερή ελιά" όπου και κρεμάται. Ακολουθεί χορός και γλέντι με παραδοσιακούς μεζέδες και καλό κρασί.

 

Απόσπασμα από: http://hydra-hydrea-hydroussa.blogspot.com/